หมุดจัดฟันคืออะไร ใช้ทำอะไร ทำไมบางคนต้องใส่หมุด?

หมุดจัดฟันคืออะไร?

“หมุดจัดฟัน” เป็นหนึ่งในกลุ่มเครื่องมือ Temporary Anchorage Device (TAD) โดยเป็นอุปกรณ์ขนาดเล็กที่ทำจากวัสดุทางการแพทย์ (Titanium alloy หรือ Stainless steel) ที่ผ่านการฆ่าเชื้อมาแล้ว หน้าตาคล้ายสกรูตัวจิ๋ว ความยาวประมาณ 6–12 มม. และกว้างไม่เกิน 2 มม. เท่านั้น โดยทันตแพทย์จะทำการฝังลงไปที่กระดูกขากรรไกรเพียงชั่วคราวในระหว่างการจัดฟัน โดยมีการใช้ยาชาเฉพาะที่

หมุดจัดฟันใช้ทำอะไร?

หมุดมีหน้าที่เป็น “หลักยึดแรงหรือ anchorage” ที่มั่นคงและไม่ขยับเมื่อใช้แรงดึงฟัน เพื่อให้สามารถเคลื่อนฟันที่ต้องการได้ “เฉพาะจุด” โดยไม่ทำให้ฟันซี่อื่นเคลื่อนผิดทิศทาง ช่วยให้ควบคุมแรงจัดฟันได้แม่นยำขึ้น และสามารถแก้ไขปัญหาที่เครื่องมือจัดฟันธรรมดาทั่วไปทำได้ยาก เพราะเมื่อก่อนเดิมทีการดึงฟันหนึ่งซี่ต้องอาศัยแรงต้านจากฟันอีกซี่หนึ่ง ซึ่งอาจทำให้เกิดการเคลื่อนฟันในทิศทางที่ไม่พึงประสงค์ หรือทำให้การควบคุมการเคลื่อนฟันไม่แม่นยำพอ ปัจจุบัน หมุดจัดฟันนั้นช่วยให้หมอสามารถวางแผนใช้แรงจัดฟันในทิศทางและตำแหน่งที่ต้องการอย่างแม่นยำมากขึ้น โดยไม่กระทบฟันซี่อื่นๆ ในช่องปาก

ตัวอย่างสถานการณ์ที่หมอจัดฟันอาจเลือกใช้หมุด เช่น:

• การดึงฟันหน้าให้ถอย/ยุบเป็นปริมาณมาก เช่น กรณีถอนฟัน 4 ซี่ และต้องการปิดช่องว่างโดยไม่ให้ฟันหลังเคลื่อนตามมา ซึ่งจะช่วยให้ปากยุบลง ความอูมที่ปากลดลง
• ดึงฟันล้มให้กลับมาตั้งตรง เช่น กรณีที่มีช่องว่างฟันที่ไม่ได้ใส่ฟันปลอมมานาน ฟันข้างเคียงจะล้มเข้าหา ทำให้ต้องดึงให้ตั้งตรงก่อนทำรากเทียมหรือใส่ครอบฟัน
• ดึงฟันที่ฝังอยู่ในกระดูกขึ้นมา เช่น ฟันเขี้ยว (canine) ที่ไม่โผล่ขึ้นมาในวัยเด็ก
• แก้ไขการสบเปิด (open bite) หรือการสบลึก (deep bite) โดยการขยับฟันแบบกดฟันลง (Intrusion) หรือดึงฟันออกมา (Extrusion)

หมุดจัดฟันปลอดภัยไหม?

หมุดจัดฟันทำจากโลหะไทเทเนียม ซึ่งเป็นวัสดุเดียวกับที่ใช้ในรากฟันเทียม มีความปลอดภัยสูง ไม่ก่อให้เกิดการแพ้ และไม่หลอมรวมกับกระดูกอย่างถาวร เพราะออกแบบให้ถอดออกได้ นอกจากนี้ยังมีหมุดอีกชนิดที่ทำจากโลหะไร้สนิม (Stainless steel) ซึ่งมีการศึกษาไม่พบความแตกต่างระหว่างวัสดุทั้งสองชนิด ในกรณีที่ร่างกายบางคนมีการอักเสบของเหงือกรอบหมุด หมอสามารถถอดหมุดออก พักฟื้น แล้วใส่ใหม่ได้ภายหลัง

ใส่หมุดเจ็บไหม? ดูแลยังไง?

การใส่หมุดใช้เวลาเพียง 5–10 นาที โดยใช้การฉีดยาชาเฉพาะจุดจึงไม่เจ็บขณะทำ (แอบบอกว่า เจ็บน้อยกว่าการถอนฟันมากค่ะ!) หลังทำอาจรู้สึกตึงเล็กน้อย 1–2 วัน แต่โดยรวมจะหายเจ็บและฟื้นตัวเร็ว หมุดจะถูกถอดออกเมื่อไม่จำเป็นแล้ว โดยไม่มีรอยแผลถาวร

การดูแลที่หมออยากฝาก คือ หมั่นทำความสะอาดบริเวณหมุดด้วยแปรงขนาดเล็กชุบน้ำสะอาดหรือน้ำยาบ้วนปาก และหลีกเลี่ยงการเคี้ยวแรงตรงบริเวณนั้น

ไม่ใส่หมุดได้ไหม?

หากทันตแพทย์แนะนำให้ใช้หมุด นั่นมักหมายความว่าเป็นกรณีที่การขยับฟันตามเป้าหมายไม่สามารถทำได้อย่างมีประสิทธิภาพหากไม่มีหมุดจัดฟัน เช่น ต้องการย้ายฟันในทิศทางที่ไม่มีจุดยึดที่มั่นคงเพียงพอ

หากคนไข้ปฏิเสธไม่ใส่หมุดก็อาจทำให้:

• การเคลื่อนฟันในตำแหน่งเป็นไปไม่ได้
• ใช้เวลาจัดฟันนานขึ้น
• ไม่สามารถบรรลุผลลัพธ์ที่ต้องการได้ 100% เช่น ลดความอูมของปากได้ไม่เต็มที่ เป็นต้น

แต่ทั้งนี้ ไม่ใช่ทุกเคสจัดฟันจะต้องใส่หมุดนะคะ ในเคสที่การขยับฟันสามารถควบคุมได้ด้วยยางดึง (Rubber band) หรือแรงดึงจากเครื่องมือที่ออกแบบอื่นๆ เช่น headgear หมอก็ไม่จำเป็นต้องใช้หมุดเลยก็ได้ค่ะ แต่ที่สำคัญคือไม่ว่าจะมีการสบฟันแบบไหน คนไข้จัดฟันจำเป็นต้องให้ความร่วมมือในการดึงยางจัดฟันอย่างสม่ำเสมอ ไม่เช่นนั้นการจัดฟันจะไม่สำเร็จตามจุดประสงค์ และก่อให้เกิดผลเสียอื่นๆตามมาค่ะ